Menua

2019/12/02

Pseudo sakontasuna


“Idazmen kritikoa” da nire ikasgaietako bat. “Critical writing”, ingelesez. Bi orduko eskola magistrala izan ohi dugu, eta ordubeteko klase praktikoa gero. Klase praktikoan hamabost baino ez gara; zoragarria da. Idazten ikasi dugu; nola? Astero idatziz. Klasean ikasi dugu, astero-astero, nola idatzi. Argumentuak nola aukeratu eta sailkatu, iturriak nola hautatu eta ebaluatu, hiztegia eta tonua nola neurtu, eztabaida nola testuinguratu. Irakaslea gaztea da, ondo azaltzen du, gertuko adibideak erabiltzen ditu (Star Wars, Trump, Simpsondarrak), eta, batez ere, maite du guri azaltzea dakiena, eta maite du guk ulertzea. Eta nabari da, eta eskertzen da. Kontua da, gaur aritu garela falazia informalei buruz. Izena jarri diegu egunero entzuten ditugun argumentu hutsei, baliogabeei. Nire falazia mota gustukoena “pseudo sakontasuna” da: hitz handiak erabiltzea, ezjakintasun hutsuneak betetzeko. Burura etorri zaizkit zenbait militante jakintsu euskaldun independentista komunista begano feminista, euren diskurtsoa eraikitzen. Prentsaurreko luze eta astunak, eta gero eta hitz potolo gehiago, orduan eta hobeto. Cisheteropatriarkatuaren morrontzapean dirau gure gizarte kapitalistak, espezismoaren itzal ilunak atzetik darraigu eta transfobiaren eta lodifobiaren kate astunek hondoratzen gaituzte klase kontzientziarik gabeko estatu zapaltzaile honek betikotzen duen putzu sakonean. Hori bai, eskatu iezaiozu azaltzeko manifa zeren aldekoa den, eta ea nola irteten den hortik. Bai, ez? Badakigu zein espezieri buruz ari naizen. Gero eta argiago dut erabiltzen ditugula hain hitz potoloak beldur garelako argumentuekin ezingo ote dugun gure borroka defendatu. Errazagoa delako buruz ikastea “cisheteropatriarkatua” eta botatzea zentzu handirik gabeko esaldi baten erdian, cisheteropatriarkatuaren alde txarrak azaltzea baino. Ze, aizu, ez dakit herri honetan feministak izango garen, baina femilistoak, desde luego, bagara. 

2019/11/28

Arraza


Aurkezpenak ari gara egiten ingelesean. Gai bat aukeratu, eta klase aurrean aurkeztu. Talde txikietan, baina; sei pertsonako taldeetan, borobilean jarri ditugu aulkiak, eta gertuko elkarrizketa formatuan-edo egin ditugu aurkezpenak, txandaka. Gaur ez zait aurkeztea tokatzen, entzutea bakarrik. Etorri da lehenengo pertsona aurkeztera gure taldera; hiri handien anonimotasunari buruz aritu da, nahiko txukun, tipo nahiko afeminatu bat, urduri samar zegoena. Hurrengoa. Whiskiari buruz. Honek ere ezin  ezin ezkutatu izan du azentu frantsesa “r” batzuetan. Ados. Hurrengoa. Eseri zait ondoan, eta egia esango dizuet: ez dakit zeri buruz aritu den. Nire burua beste zerbaitetan zegoen; aitortuko dizuet zertan, lotsagarri samarra izan arren. Ondoan eseri zaidan segundotik, ahots zoli bat piztu zait barnean: lehenengo aldia da pertsona beltz bat hain gertutik hizketan ikusten duzuna. Hau da, ikusi izan dut jende beltza hizketan, baina ez nirekin. Tipo hau niri ari zait bere gaia aurkezten, metro erdira, eta beltza da. Oso. Haur bati jartzen diozunean bezala zarata egiten duen jostailu bat begien aurrean, nire burmuina hipersentsible bihurtu da. Herrixkarik isolatueneko baserritarrak nola aztertu dut tipoa: esku ahurraren kolorea besoaren kolorearen aldean, mingain ezin arrosagoa ezpain beltz eta lodien artean, ile kizkur-kizkurra (baina ez nire kizkurraren antzekoa, beltz-kizkurra, badakizue). Ze internazionala naizen, zenbat dakidan munduaz, ze aurreiritzi gutxi ditudan, ze modernoa naizen; tipo beltz bat jarri ondoan, eta munduko izaki exotikoenaren gisan aztertzea baino ez zait irten. En fin, egunero ikasten da zerbait. Gaur, adibidez, oso erraza dela esatea ez zarela arrazista, zure “arrazak” baino inguratzen ez zaituenean. Adibidez. 

2019/11/04

"Aniztasuna"

Kanadako Kongresuko free tourra egiteko eman dut izena, goizeko 12:20rako. Iritsi, eta aireportukoen gisako kontrol bat pasatu behar izan dut: gerrikoa, mugikorra, hustu poltsikoak, pasatu metalen detektorea. Urduri jartzen naiz pasatzen naizen bakoitzean, norbaitek konturatu gabe atzeko poltsikoan pistola bat sartuko ote didan beldurrez-edo. Nik zer dakit. Utzi didate pasatzen, nire bi motxilak eta eskale itxura ematen didan bigarren eskuko txamarra handiegia gorabehera, eta iritsi naiz areto handi batera, sofa erosoz betetako itxaron-gela bat duena izkina batean. Bideo bat dago jarrita paretetako batean. “Kanadako Kongresuko jende azpimarragarria”, edo halako zerbait. Hasi da bideoa, eta gizon heldu zuriak hasi dira agertzen; “Very Honorable” hau eta “Honorable” bestea. Ez dakit zeren araberakoa den “very” hori. Eta, orduan, agertu da Kongresuko lehen gizon beltza. Ados, garrantzitsua. Lehen emakumea. Garrantzitsua, noski. Lehen inuita, lehen indiar-kanadiarra, lehen txinatar-kanadiarra. Puntu batetik aurrera, jende garrantzitsuaren aurkezpena baino, hasi zait iruditzen Kongresuan sekula egon den “aniztasun” guztiaren katalogo bat. Azken aldian, sareetan-eta, inklusiboak izaten saiatzen direnean bezala, eta bukatzen dutenean diseinatzen zakildun emakume* lodi herren asexual txinatar-afrikarra. Gutxiago erakutsi eta gehiago egiten hasi, lagunok. Jarraitzen du aurkezpenak: lehenengo pertsona itsua. Bere homosexualitatea publiko egin zuen lehen gizona. Bere homosexualitatea publiko egin zuen lehen emakumea. Bere homosexualitatea publiko egin zuen lehen emakume beltza. Begira ze aurrerakoiak garen! Emakume beltz lesbiana bat izan genuen Kongresuan! Aurkezpeneko azken pertsonak zenbat ezaugarri “azpimarragarri” zituen aipatu ere ez dut egingo. Hasi da bisita gidatua: interesgarria iruditu zait, eraikina ere oso polita. Bukatu denean, Kanadako Lehen Ministro izandako guztien erretratuak ikusgai dauden lekura eraman gaituzte, galeria luze batera. Ezetz asmatu zein itxura zuten erretratatuen ehuneko laurogeita hamabostek. 

2019/10/23

Biolentzia internazionala

Neska kolonbiarrak azaldu dit Bogota bost gunetan dagoela banatuta. Inork ez dizu galdetuko zenbat diru daukazun, baina non bizi zaren esaten diozun segundoan jakingo du zein aberatsa zaren batetik bosterako eskalan: 5, oso aberatsa; 1, oso pobrea.  Esan diot, txantxetan, Kolonbiaz dudan erreferentzia bakarra Narcos telesaila dela, eta ez dela seguraski adibiderik onena. Esan dit ez zaiola axola telesailak ematen duen irudia, guztiz egiazkoa izan ez arren; are gehiago, gustuko duela dio. Horrela, behintzat, turistek badutela beldur puntu bat, eta ez direla hainbeste joaten bertara. Kanpotarrak etorriko balira, ez litzateke kolonbiarrik geratuko bosgarren gunean. Eta hori ezin da izan, esan dit.
Mutil mexikarrarekin ordubete daramat hizketan, kotxeko bidaiak luze jo du. Gai “korapilatsu” guztietan bat etorri gara. Bat-batean, baina, bota dit oso gustuko dituela armak, eta Mexikora itzultzen denean eskopeta bat erosi nahi duela. Harritu egin nau. Esan dit bere burua arriskuan ikusiko balu, bi aldiz pentsatu gabe egingo liokeela tiro (ia) edonori. Autodefentsarako bada, legala dela, betiere atzetik tiro egiten ez badiozu besteari. Legeak eta guzti dakizki. Delinkuentzia maila oso altua da Mexikon, eta ikusi izan omen du bere bizitza arriskuan behin baino gehiagotan. 
Hiru neska estatubatuarrek buruz dakizkite azken urteko tiroketak: non gertatu ziren, zenbat hildako/zauritu, tiratzailearen profila. Hiruretako baten anaia gazteak beldurra dio eskolara joateari. Duela ez asko, hamasei bat urteko mutil bat gerturatu zen haien eskolara, pistola batekin. Irakasleei abisatu zieten eta “lockdown” egoeran jarri zuten eskola: alarma, ate guztiak itxita, haurrak pareten kontra. Sute simulakro bat bezala, baina tiroketentzat. Umea behar zuena baino bi ordu beranduago iritsi zen etxera, negar zotinka eta beldurrez akabatzen. 
Beste neska estatubatuarra desiratzen zegoen Joker pelikula ikusteko, baina ez zen estreinaldira joan. Batman pelikula estreinatu zenean, tipo bat sartu zen zineman pistola batekin, eta pelikulako tiro-hotsekin nahastu ziren benetako tiroak. Jendea ez zen konturatu ere egin odola ikusten hasi ziren arte. Duela gutxi, zurrumurruak egon ziren, ereduari jarraiki, gauza bera egiteko asmoa zuela norbaitek Joker pelikularen estreinaldian. Badaezpada ere, etxean deskargatu eta bertan ikusiko duela dio.
Taldeko mutil finlandiarrak soldadutza egin zuen. Bi urte eman zituen ikasten nola erabili armak, nola defendatu bere burua. Derrigorrezkoa da Finlandian behintzat urtebete ematea bertan, neskentzat zein mutilentzat. Kanadara ikastera etortzeko aukera eman izan ez baliote, hantxe jarraituko zuela dio.
Bi neska katalan daude nire frantseseko eskolan. Ez dira independentistak; haiekin Bartzelonatik etorri den hirugarren neska, bai. Azken egun hauetan, haien arteko tentsioa gero eta handiagoa dela diote. Berri bati buruz aritu behar ginen atzo klasean; bietako batek ere ez zuen Kataluniako auzia aipatu, eta nik azaldu nuen nolabait. Esan zidaten kokoteraino zeudela guztiarekin; Instagram-a ireki eta ez zutela sua besterik ikusten. Ulertzen zutela jendeak manifestatu nahi izatea, baina biolentziaz ez dutela ezer lortuko. “Niri gustatzen zitzaidan nire kalea” dio batek, “zuhaitzekin eta. Itzultzen naizenean, batek daki zer aurkituko dudan. Gainera, gurasoak bisitan etortzekoak dira hurrengo astean. Agian ezingo dira Bartzelonatik irten. Hau zoramena da”. Horrela azalduta, badirudi gerra baten erdian dagoela Katalunia. Badago, nolabait. 

Sinestezinak egiten zaizkit errealitate horiek guztiak; urrun geratzen zaizkit oso. Pentsatzen jarrita, hain urrun geratzen al zaizkit? Duela ez hainbeste, Euskal Herria ez zen leku turistiko bat. Nire lehengusina andaluziarraren lagunak beldur ziren, Gabonetan bisitan etortzen zenetan, zerbait gertatuko ote zitzaion. Zortzi urte nituela, bost tiroz hil zuten gizon bat nire herrian bertan, kalean, nire eskolatik ez oso urrun. Ez zen Narcos, ETA zen. Bazegoen jende asko bere bizitza arriskuan ikusi zuena behin baino gehiagotan. Ez dira hain urruneko kontuak: gauza batzuk internazionalak dira, azken finean; biolentziak ez du mugarik ezagutzen.

2019/10/15

Maitasunaren hizkuntza


Zer moduz moldatzen zara frantsesarekin? Ari zara aurreratzen? Nik baietz, beti. Eta egia da, eh. Klasean zoragarri moldatzen naiz: egiten ditut nire ahozko txukun-txukunak, azterketak ere elegante. Gainerako atzerritar ez-frankofonoekin komunikatzeko orduan ere erraminta bikaina da, zubi bakarra azken finean. Hori bai, hasten direnean frantsesak haien artean hizketan... komeriak. Azkar deskonektatzen dut; ez dut ulertzen, eta kitto. Baina noski, niri ere frantsesez zuzentzen zaizkit; nola bestela? Inozoa dirudit; maitasunaren hizkuntza izango da, baina edozein elkarrizketa informaletan, desenkanto totala eragiteko baino ez dit balio niri frantsesak. Hogei segundu hitza bilatzeko, bost konturatzeko ez dudala ezagutzen/gogoratzen, beste bost alternatiba onargarri bat bilatzeko, eta hurrengo hogei minutuak damutzeko erabili dudan hitzaz, ahoskapen ia totelari ehun buelta eman, eta berriro hasteko. Ikusi nuen aurrekoan meme bat, Sofía Vergararena. Ez nuke sekula esango, baina identifikatuta sentitu nintzen. Oso. “Do you know how smart I am in Spanish?” Halako zerbait zioen, eta ageri zen bera, oso haserre bere familia anglofonoari zuzentzen zitzaiola. Eta horixe da sentitzen dudana beti, beti. Nire puntu fuertea inoiz ez da izan espontaneotasuna, txispa hori. Nirea izan da sakontasuna, badakizue: elkarrizketa interesgarriak bai, baina ez minutu erdikoak; horiekin sekula ez naiz oso ondo moldatu. Baina noski, euskaraz. Asko jota, gaztelaniaz. Ba orain, imaginatu: nire bat-batekotasunerako inkonpetentzia naturala, gehi ondo ezagutzen ez dudan hizkuntza batean moldatu beharra. Maitasunaren hizkuntza desenkantoaren hizkuntza bihurtzeko errezeta aurkitu dizuet, lagunok. 

2019/10/07

Produktibitatearen izenean

Ikasle-egoitzako sukaldea komuna da (denontzako berbera, alegia). Goizero jaisten naiz sukaldera, kafe disolbagarria egiteko ura berotzera mikrouhinean. Kutretasunaren definiziotzat har genezake seguraski, baina tira. Horrelakoa da bizitza. Urak, gutxi gora behera, bi minutu behar ditu irakiteko. 1:45, zehatzago. Kalkulatu dut dagoeneko. Normalean ez da inor egoten sukaldean goizetan, baina gaur bi neska zeuden mahaian eserita. Hegoamerikarra bat, ingelesa bestea. Espainolez hizketan. Eta ni, katiluari begira, bueltak nola ematen dituen ikusten. Asko dira bi minutu, egiteko ezer ez baduzu. Nahi gabe, baina elkarrizketa entzuten jarri naiz. Insomnioa duela dio batek, ezin duela lorik egin ia inoiz. Goizeko bostetan jaiki, eta ezin izaten dela berriro ere lokartu. Besteak erantzun dio ikerketa bat egin duela horretaz, eta entzuteko bere gomendioa. Espero nuen zerbait zientifikoagoa, erremedioren bat, baina honakoa bota dio: joan beharko zenuke medikuarenera, eta tratatu insomnioa. Izan ere, kaltegarria da zuretzat, noski, baina baita gizartearentzat ere. Azken finean, lorik egiten ez duzun egun bakoitzeko baxuagoa da zure produktibitatea, eta dirua galtzen du gizarteak. Uste nuen loarekin zerikusia zuten ikasketak egindakoa izango zela neska, baina badirudi ekonomialaria dela gehiago. Ekonomialaria, edo multinazional bateko espia, egoitzako ikasleon artean infiltratua etorkizunean nor abduzitu jakiteko. Bietako bat. Hala ere, apuntatu dut gomendioa: siesta egiteagatik gaizki sentitzen naizen hurrengoan, nire buruari esango diot lasai egoteko, produktibitatearen izenean egin dudala. Eta listo. Ding! Berotu da ura.

2019/09/27

Ez bozkatu Justin Trudeau

Hamazazpi lagun etorri gara berez hamarrentzako izan beharko litzatekeen txalet batera. Ikasleon gauzak, badakizue; dirua ez dugu soberan ere. Demokraziaren izenean, Fast and Furious ikustea erabaki dugu sofan kabitzen garenon zortziron artean. Gainerakoek mahai jokoetan jolasten jarraitu dute. Total, ari ginen pelikula ikusten, eta iragarkiak hasi dira. Bai, Kanadan ere iragarkiak daude. Asko. Desodorante bat, kafea, eta kanpaina politikoak. Hauteskundeak izango dira laster Kanadan, eta ari dira politikariak euren partiduak saltzen. Hasi da iragarkia: “Justin Trudeau-k (partidu liberaleko hautagaiak) ez ditu bere promesak bete.” Hasi da aipatzen, banan-banan, bete ez dituen promesak: ez dakit ze lege aldatzea, ez dakit zeinen soldatak igotzea. Bitartean, bideoak pantailan: Trudeau hizketan, Trudeau oinez. “Ez fidatu Trudeaurekin. Gauza bera egingo du oraingoan. Ez bozkatu Justin Trudeau.” Eta listo, hasi dira berriro ere Fast and Furious-eko gizon ausartak kotxeak apurtzen. Hitzik gabe geratu gara, batzuk besteei begira. “Hori Trudeauren aurkako iragarki bat zen, benetan?” batek. “Hori legala da?” besteak. Denok espero genuen azken momentuko tonu aldaketa bat, zerbait. “Baina aurtengoan, dena izango da desberdina, gure akatsetatik ikasi dugulako”, edo “Baina kolonia hau erabiliz gero, ahaztu egingo zaizu politikariek esaten duten guztia”, nik zer dakit. Ikusi dira gauza okerragoak ere. Baina horrelakorik, hain gordin, sekula ikusi gabeak ginen. Kanadan desberdin jokatuko dute. Ez politikoki zuzenik, ez ezer: helburua da bestea zapaltzea zu gailentzeko, ezta? Ba hortxe. Argi eta garbi; ez bozkatu bestea, honengatik eta besteagatik. Ez dakit teknika egokia den ala ez, baina Erasmuseko ikasleak hitzik gabe uzteko modu eraginkorra da, behintzat. Hurrengo hamar minutuetan inork ez zion kasurik egin pelikulari: okupatuegi geunden etikoki zuzena iruditu zitzaigun ala ez erabakitzen. 

2019/09/10

Estimulua

Pasta katilukada bat jaten Harkaitz Canoren podcast bat entzun bitartean, nire gelan. Mikrofono bat erretzeari buruz hizketan, mikrofonoaren azken hatsa grabatzeko. Kuriosoa, interesgarria. Nire makarroiei begira. Konturatu naiz ez dakidala egoten ezer egin gabe. Eta badakit ari naizela. Ari naiz jaten, ari naiz entzuten. Eta, hala ere, behar dut hirugarren estimulu bat. Ohitu naiz edukitzera zerbait begien aurrean, beti. Eta horregatik ireki dut ordenagailua. Telesail bat ikusteko-edo. Ze bakarrik nago nire gelan. Eta Harkaitz Canoren ahotsa lagun badut ere, ez dut Harkaitz Cano ikusten; pasta baino ez. Ulertezina izango zaizue agian, baina hala da. Entzumenarekin ere gertatzen zait; denbora asko daramadanean zerbait egiten (etxerako lanak, irakurri, aulki batean eserita egon), botatzen dut faltan soinua, eta jotzen dut musikara. Aurrekoan konturatu nintzen irakurtzerakoan ere musika entzuten dudala batzuetan. Inkontzienteki eskatzen dit barrenak. Letrarik gabekoa, klasikoa, pianoa, berdin du. Baina zerbait.  Irakurri nuen estimuluaren biktimak garela. Estimuluen biktima naiz ni. Eta aukeran dut ez izatea, baina banaiz. Estimuluen biktima boluntarioa naiz askotan. Gaur konturatu naiz, eta pena eman dit. Ze millenial-a naizen. Gero gogoratu naiz aurrekoan hirira joan nintzela, ni bakarrik, eta ez nuela mugikorra ia erabili, kale artean alderrai aritu nintzela hiru ordu luzez, eta parke batean eserita egon nintzela, jendearen joan-etorriei begira. Arraro begiratu zidaten batzuek; laguntzarik behar nuen galdetu zidan gizon batek, ea galduta nengoen. Gizartea ez dago prestatuta hain gazte iraultzaileentzat; aurikularrak eramango ditut hurregoan.

2019/09/06

Oinezkoarena


"Hiririk gabe ez legoke oinezkorik, ezta oinezkoaren begiradarik”. Walter Benjaminen hitzak dira; Kirmen Uribek aipatu zituen podcast batean. Oinezkoaren ideia bera planteatu gabea nintzen orain arte: noraezean aritzen den pertsona, ausaz hautatuz kale kantoiak, oinez aritzeaz beraz gozatuz. Herri txiki batean jaio eta hazi naiz ni. Ez naiz oinezkoa izan inoiz. Ezin zara oinezkoa izan goitik behera ezagutzen duzun leku batean; xarma kentzen dio. Helmuga bat izan ezean bideak merezi ez duela pentsatzen duenetakoa izan naizela konturatu naiz duela gutxi. Hobeto esanda, oinezko izatearen ametsa bazuen norbait, baina oinezko izan ahal izateko hiririk izan ez duena. Oinezkoaren izaerak barne dakar bakardadea. Bakardade positiboa, esan nahi dut; bakartasuna deituko diogu, neutroagoa da. Bakartasuna eta jakinmina dira oinezko izateko bi giltzak. Eta, duela astebetera arte, inoiz ez dut bakarrik bidaiatu. Québec-era iritsi eta astebetera, hirira joatea erabaki dut, helburu zehatzik gabe. Oinezko izatera noa, nik jakin gabe. Lehenengoz. Amerikar itxurako etxe asko, eta jendea. Ez dakit nola, ez dakit zergatik, baina nabaritzen zaie zerbait desberdina. Ez dakit zer daukaten, baina nabaritzen zaie atzerritarrak direla. Zer diot; ni naiz atzerritarra. Nabarituko zait, ziur. Nire adin bertsuko tipo bat gurutzatu zait oinez, eta begiratu dit aurpegira, eta seguru sentitu naiz. Ez dut oso ondo ulertu. Ez zait burutik pasatu epaitu nauenik edo buelta emango duenik niri begiratzeko, gurutzatu ostean. Andere batek “Bonjour!” esan dit. Irribarre egin diot. Ez dut ezagutzen, baina atsegina da. Pixka bat etxean egotea bezala; ezagutuko banindu bezala. Kirmen Uribek zioen New Yorken oinezkoek aurpegira begiratzen dutela. Québec-en ere gertatzen da. Jatorrak dira, eta ez dute zertan. Esango nuke hiriaren erraldoitasunak ematen duela zilegitasun moduko bat jendearen anonimotasuna urratzeko. Segundo batez, ez gehiago: ez dakit nor zaren, baina gurutzatu dezagun begirada iheskor bat, eta izan daitezela pausoak begirada espaloira itzultzera behartzen gaituztenak. Segundo bat, ez gehiago. Irribarre bat, malko bat, betaurreko lausotuak. Parisetik etorri da nire ondoan bizi den neska. Jendea neguan desatsegina dela dio; udan, aldiz, jatorragoak direla. Eguraldiagatik, agian? Galdetu diot. Ezetz. Jendearen izaera dela. Neguan, bekozko ilunak; udan, begi distiratsuak. Agian turistak dira irribarre egiten dutenak udan. Pariseko oinezkoak triste bizi dira, New Yorkekoak eta Québec-ekoak ez bezala.   

2019/06/17

Erradikala

Burgos. Uda erdialdea. Espainia profundoko bero sapa. Espainia fatxa toreroarekin lotzen dut beti bero handia. Pelikula gehiegi ikusi ditut agian. Bazkalordua (hau da, laurak). Tabernatxo batera gerturatu gara, zerbait jateko asmoz. "Tapas y jamones José Antonio", edo halako zerbait. Kanpoan, postal bateko argazkia izan zitekeena; sepia kolorean eta oroigarri-denda zahar hauetako baten kanpoaldean hautsa hartzen egoten direnetakoa. Lau gizon, haien ardo txikitoarekin, purua ahoan eta emazteak tentuz lisatutako alkandora soinean, "tapas y jamones" famatu horiek betetako sabela estaltzen diena. Eseri gara, eta zerbitzatu gaitu oso jator neska gazte batek. Biratu dira lau gizonen buruak pasatu denean: "¡Chata, tráime otro cuando pueda!". Komunera joan behar naiz. Sartu naiz tabernara, eta eskailera estu-estu batzuen gainean ikusi dut komunen karteltxoa. Hasi naiz jaisten, eta han torero bat urrezko koadroan, han bi sebillana. Errazegi jartzen didate aurreiritziak izateko. Behera iritsi, eta bi ate: gonaduna, eta bestea. Eta ni gonaduna naiz. Baina okupatuta dago. Baina aber, ni errebeldea naiz. Eta txiza egin nahi badut, ba egingo dut berdin-berdin mutilen komunean, ezta? Ze desberdintasun dago, ba? Sartu naiz, itxi dut atea krisketaz, eta prakak jaitsita hasi naiz nire speech politikoa eraikitzen. Irteten naizenean gizon "macho" hauetako bat baldin badago kanpoan itxaroten, zer? Zerbait esango dit, seguru. Eta esaten badit, ba erantzungo diot, argi eta garbi, komunak denentzat direla, eta ez dela ezer gertatzen beste komunera sartzeagatik; eta gainera, zer? Zer daki berak ni neska naizen? Ezin du hori jakin, e! Eta baldin banaiz (ze banaiz), ba zer? Ba zuloa duen gauza zuri bat dago bi ateen atzean, eta berdin-berdin egin dezake berak txiza batean edo bestean. Gainera, zer, imaginatu kartelik ez dagoela! Ah, orduan zer? Orduan berdin da? Kartelak erabakitzen du nire komuna okupatuta badago txiza aguantatu behar dudala, naiz eta identikoa den beste komun bat libre egon? Ba ez. Hori ez da horrela. Eta kitto. Prakak igo eta ireki dut krisketa, adrenalinaz blai. Prestatu dudan argumentu sortarekin. Bueno. Bueno! Entzungo dit. Ireki atea, eta ezer ez. Ez "macho ibérico"-rik, ez ezer. Triste begiratu diot gonadun kartela zuen komunari; libratu da ja. Eskailerak igotzen ari naizela, onartu behar izan diot begirada erronkariz so dudan toreroari erradikala izatea ez dela hain emozionantea, noizean behin ezin badiozu norbaiti zerbait aurpegiratu. Gauza txikitxo bat bada ere, e. Ez dakit. Ba hori, sartzea bestearen komunean eta argudiatzeko aukera bat izatea. Ze itxaron nezakeen. Baina klaro, ni erradikala naiz eta...

2019/04/09

Autoak

Idaztea auto-hustea da.
Autoa hustea, 
atzeko aldean 
urteak pilatuta daramatzan
katxarro pila ateratzea.
Auto-hustuketa,
norberaren autoaren hustuketa.
Nik autoa badut,
badut nia.
Baina ez dut gidabaimenik.
Idatzbaimena bai;
hori edozeini ematen diote.
Ez dago azterketarik horretarako.
Idaztea librea da.
Idaztea librea da?
Idazteko autoa behar da.
Behar da eduki barne ni bat.
Eta ez banaiz inor?
Ez al dut autorik?
Hobeto da garraio publikoa erabiltzea.
Gutxiago kutsatzen du.
Baina anonimoa zara
garraio publikoan.
Eta idazleoi ez zaigu anonimotasuna gustatzen.
Idazle guztiok dugu autoa.
Autorik gabe ezin da idatzi.
Ez dakit ni idazlea naizen.
Baina ez dut gida baimenik.
Atera beharko nuke.
Idatzbaimena ateratzea baino
zailagoa da gidabaimena ateratzea.
Azterketa bat dago horretarako.
Auto-eskolan ikasten da
azterketa hori nola gainditu.
Auto-eskola. 
Norberaren eskola.

Ez dut sekula gidabaimena aterako.

(In)dependentzia

Zubi zuri baten gainean ziren pintada egitekoak. Bi gazte gogotsu, indartsu. Atzetik hastea erabaki zuten, lekua kalkulatzeko, nola egingo zuten ere ez baitzeuden oso seguru. Mezuaz bai: independentzia. Urteak zeramatzaten ideia bera buruan. Poliki-poliki hasi ziren, egunez egun. Egun eguzkitsuetan ondo aritu ziren lanean. Euria hasi zen eta lana uztea erabaki zuten. “Dependentzia” irakurtzen da zubiaren gainean oraindik. 


2019/03/11

Librea, bakarra, berezia

Bi arte mota daude: jendeari gustatzen zaiona eta gustatzen ez zaiona. Ona eta txarra ez dira benetakoak. Ez dira existitzen. Beraz, nola sortu jendeari gustatzen zaion artea? Arteak librea behar du izan artea izateko. Librea, bakarra, berezia. Ikasi daiteke? Ikasitakoa ez da librea, bakarra, berezia. Ikasitakoa beste batena da. Arte berritzailea barruan eduki behar da. Eta ez baduzu? Ezin artista izan. Ze krudela den artea.
Arteak librea behar du izan artea izateko. Eta librea izateko, ezin ikasia izan. Ala ikasteak ematen digu askatasuna?

2019/01/20

Erreklamazio orria, mesedez

Erreklamazio orria, mesedez. Bai, mesedez, eta boligrafoa. Ez dut ulertzen zergatik dauden autobuseko eserlekuak binaka. Ez dut ulertzen, benetan. Inori ez zaizkio gustatzen, inor ez dago eroso. Mundu guztia sartzen da autobusera esperantza txiki horrekin, ea jende askorik ez dagoen, ea inor ez zaidan alboan esertzen. Mesedez. Hasten da autobusa betetzen eta hasten dira tentsio txiki horiek. Ai, ai, nire ondora dator. Motxila nuen jarrita alboko eserlekuan, baina kenduko dut, errespetuagatik. Baina ea zorte pixka batekin nire ondoan esertzen ez den. Mesedez. Bidaia lasaia nahi dut, nire musikarekin, nire espazio pertsonalarekin. Bai, bada ordua, indibidualtasunaren garai honetan, gure beharretara egokit... Ai, ai, ai, tori, tori, tori erreklamazio orria, ezer ez, ezer ez. Ai, hor dagoela tipoa, zenbat denbora elkar ikusi gabe, ai, ea ondoan esertzen zaidan eta hitz egiten dugun. Ezer ez, ezer ez, eskerrik asko, bai. Ai, kaixo, aspaldiko! Arrasatera zu ere? Joe, kasualitatea, e!

Hiltzea

Hilgarria zen; bizitza bera bezain hilgarria ia.
Egunen joana bezain hilgarria; erlojuen orratzen abiadura bezain geldiezina.
Ez baitago ezer bizitza baino hilgarriagorik, ez legokeelako heriotzarik bizitzarik ez balego.
Heriotzari beldurrik ez izateko modu bakarra hilda egotea da; hildakoek gainditua dute bizidunok hainbeste kezkatzen gaituen afera zentzugabeko hori.
Oraina ez da existitzen, eta etorkizuna desagertu egiten da iristen den unean bertan. Heriotza ere desagertu egiten da iristen den unean bertan; behin bakarrik duzu hiltzeko aukera, ez dago bigarren aukerarik. Pentsatzen jarrita, bizitzako erabakirik gogorrena da hiltzearena, azkena baita beti. Imaginatu zein boteretsua den, salbuespenik gabe mundu osoaren azken gogoetako protagonista baita heriotza: hil egingo naiz.
Ez dago ezer bizitza baino hilgarriagorik, eta hala ere bizitzen tematzen gara. Hiltzea da heriotzari beldurra gainditzeko modu bakarra.